Leren voelen

Emotioneel voelen

Naast het fysiek voelen kent voelen ook nog een andere vorm, eentje die soms zelfs veel dichterbij lijkt te komen: het ervaren van gevoelens die we in grote lijnen kunnen omschrijven als blijdschap, angst, boosheid of verdriet. Alle kennen zij veel verschillende nuances, die voor iedereen weer anders kunnen voelen.

Is het je bijvoorbeeld wel eens opgevallen dat we elkaar vragen hoe iemand in z’n vel zit? Dat bedoelen we dan niet letterlijk, maar we vragen hoe het met iemand gaat. Zit je goed in je vel? Zit je lekker in je vel?

Gevoel versus emotie

In het dagelijks gebruik wordt er ook over emotie gesproken. Emoties (lat. emovere – naar buiten bewegen) zijn echter meer de reactie die de mens op een bepaald gevoel laat zien, bewust of onbewust. Samenvattend kun je zeggen dat gevoelens meer gaan over innerlijke beleving, terwijl een emotie vanuit je binnenste naar buiten beweegt en daarbij duidelijke lichamelijke reacties kan oproepen. Dit kunnen eventueel tranen van verdriet zijn, een schreeuw slaken vanuit boosheid, het verstarren van angst of het jubelen van geluk.

Het proces van leren voelen

Het voelen – in de breedste zin van het woord – heb ik echt moeten leren. Voor de start van de yogadocentenopleiding vond ik gevoelens alleen maar lastig en ongemakkelijk. In mijn afstudeersciptie ‘Voelen is m/w-enselijk uit 2007 verwoord ik het zo:

In yoga leer je het waarnemen van je gevoel, zowel de lichamelijke als de emotionele vorm. Hatha-yoga beschrijft de manier van yoga waarbij je het lichaam als oefenmateriaal gebruikt en je aandacht volledig op het lichaam en in het moment richt. Door dynamische oefeningen leer je bewegingen in de gewrichten te voelen, en door statische oefeningen leer je de inspanning van de spieren te voelen. Daarbij ben je lichamelijk bezig en richt je de aandacht volledig op je eigen lichaam.

Dit proces heeft mij ontzettend veel gebracht in het meer in contact komen met mijn lichaam, ik leerde (ook letterlijke) stappen zetten die ik niet had verwacht. Na elke oefening voelde ik een bepaalde doorstroming, een soort energie. Door deze energie bewust te voelen, terwijl ik ook aandacht besteedde aan mijn ademhaling, kwam ik steeds dichter bij mijn lichaam. Deze energie deed iets met mij. Dit lijkt banaal, maar er gebeurde iets in mij op een zo subtiel vlak, dat het bijna niet te beschrijven is.

Voelen van emoties

En toch ga ik het proberen: Voor mij waren de lichamelijke oefeningen in combinatie met ademoefeningen mijn weg richting het écht leren voelen. Yoga bracht mij daarmee ook bij het beter kunnen voelen van mijn emotioneel gevoel.

In eerste instantie heb ik voornamelijk op het lichamelijke vlak leren voelen.

• Waar in mijn lichaam voel ik dat ik een bepaalde oefening doe?
• Voel ik warmte of koude, tinteling of energie?
• Zet mijn buik en borst uit bij een inademing?
• Wat is de kracht waarmee dat gebeurt?

Door deze ervaringen leerde ik wat het betekent om contact te maken met mijn lijf. Dit gaf mij het antwoord op de vraag: Hoe zit ik in mijn vel?

Door het beoefenen van meditatie, een tweede aspect van Yoga, vlakken heftige gevoelens af. Daardoor voelde ik dat er eigenlijk weinig verdriet meer bleek te zijn over een vervelende jeugd, over nare ziektes en ook weinig angsten waren voor kanker of de dood. Gek genoeg was er ook geen uitbundige vreugde, het was bijzonder op te ervaren dat het antwoord op de vraag ‘hoe zit je in je vel?’ meestal was: binnen mijn lijf voelt het gewoon goed.

Herstel na de diagnose

Het lichaam opnieuw leren voelen is soms best lastig. Door de diagnose borstkanker had ik immers het gevoel dat mijn lichaam me volledig in de steek had gelaten. Behalve een knobbeltje onder mijn linkeroksel was er niets dat erop duidde dat ik ernstig ziek was. Juist daardoor raakte ik het contact met mijn lichaam nog meer kwijt. Een ingrijpende operatie, chemokuren, bestraling en hormoonkuren maakten dit niet beter. Het leek alsof mijn lichaam niet van mij was.

Naarmate ik de fysieke gewaarwordingen tijdens het beoefenen van Yoga toeliet, kreeg ik steeds meer het gevoel voor mijn eigen lichaam terug. Wat ik waarnam, was zowel fysieke als mentale balans. Ik ontdekte ook kracht en energie in mijn lijf. Na een moeilijke periode gaf dit mij veel zelfvertrouwen, waarvan het profijt nog steeds voelbaar is en wat ik graag uitdraag.

Leren voelen

Mijn ervaringen als Yogadocent

In de lessen die ik nu als yogadocent geef, deel ik deze ervaring graag met mijn cursisten. Daarbij is het belangrijk dat ik er niet te veel over zeg, maar dat ik hen deze ervaring laat voelen. Een mooi voorbeeld hiervan is de Janu Sirsasana, de hoofd-naar-kniehouding. Als ik deze asana aanbied, gaat mijn aandacht vooral uit naar de ademhaling en de ruimte die daarbij ontstaat in de buik, rug en bekkenbodem. Ruimte voelen in de rug is niet gemakkelijk. Soms leg ik mijn handen op de onderrug, waardoor de cursist ineens voelt dat in zijn rug beweging en ruimte ontstaat bij de inademing. Voor velen is dit een ongekende ervaring.

Meditatie en het ware voelen

Als de aandacht op deze manier op een bepaalde plek in het lichaam wordt gevestigd, is dat een vorm van meditatie. Mijn lichaam gebruik ik als oefenmateriaal om verbinding te maken met mijn innerlijke wezen. Op deze manier wordt het ware voelen steeds meer onderdeel van mijn zijn. Ik zou niet meer willen leven zonder te voelen.

Door te leren voelen word je de stille waarnemer van wie je werkelijk bent en van wat je werkelijk voelt.

De cursief gedrukte tekst is onderdeel van mijn eindscriptie “Voelen is m-/wenselijk!” uit 2007.