Wat is lichaamsbewustzijn?
Lichaamsbewustzijn: waarom luisteren naar je lichaam zo belangrijk is
Het was een woensdag toen Denise voor het eerst mijn yogastudio binnenstapte. Ze bewoog alsof haar lichaam een last was, haar schouders opgetrokken naar haar oren, haar adem oppervlakkig en gehaast. ‘Ik moet iets doen aan mijn stress,’ vertelde ze me tijdens onze kennismaking. ‘Mijn arts heeft me aangeraden, iets met ontspanning te doen maar eerlijk gezegd heb ik geen idee hoe ik moet beginnen.’
Denise, een 42-jarige projectmanager, vertegenwoordigde wat ik zo vaak zie: iemand wiens verbinding met het eigen lichaam langzaam was vervaagd onder de druk van een veeleisend leven. Tijdens haar eerste les vroeg ik de groep om te voelen waar ze spanning en waar ze ontspanning voelden. ‘Waar in het lichaam voel je een ja en waar voel je een nee?’ Terwijl anderen specifieke plekken konden aanwijzen, keek Denise me verward aan. ‘Ik voel eigenlijk niet zoveel,’ fluisterde ze, ‘behalve dat ik moe ben.’ Na ongeveer een half jaar veranderde dat. Aan haar bewegingen en vragen die ze stelde, kon ik merken dat haar lichaamsbewustzijn steeds groter werd.
Hoe we de verbinding kwijtraken
Maar ook in onze huidige maatschappij leven we vaak ‘in ons hoofd’. We zijn constant bezig met denken, plannen, en piekeren – maar vergeten daarbij een belangrijk aspect van ons bestaan: ons lichaam.
In mijn lessen maar ook daarnaast zie ik de gevolgen van het verminderde lichaamsbewustzijn. Maar ik zie ook de transformatie die plaatsvindt wanneer mensen leren om weer contact te maken met hun fysieke bestaan door middel van yoga, meditatie en ademtechnieken.
Wat is het effect van een verminderd lichaamsbewustzijn?
Wanneer we niet goed naar ons lichaam luisteren, betalen we daar op den duur een prijs voor. Die kunnen zowel fysiek zijn, dus en disfunctioneren van het lichaam, als ook emotioneel.
Fysieke gevolgen
- Chronische spanning: Veel mensen dragen onbewust spanning in hun schouders, nek of kaak, wat kan leiden tot hoofdpijn en rugklachten. Zo had een van mijn leerlingen, Lisa, jaren last van mysterieuze hoofdpijnen tot ze tijdens een yogasessie ontdekte dat ze constant haar kaakspieren aanspande zonder het te merken.
- Verminderde balans: Vooral bij ouder wordende mensen zie ik hoe een gebrek aan lichaamsbewustzijn leidt tot verminderde balans en een verhoogd valrisico. Het mooie is dat balans iets is wat je heel eenvoudig kunt trainen. Een 68-jarige leerling vertelde me onlangs: ‘Na drie maanden yoga kan ik weer op één been staan om mijn broek aan te trekken. Dat lukte me jarenlang niet meer!’
- Blessures door overbelasting: Als we de signalen van vermoeidheid en pijn negeren, lopen we risico op overbelasting. Mark, een fanatieke hardloper, kwam bij mij in de yogastudio nadat hij door het negeren van waarschuwingssignalen een blessure had opgelopen. Hij had nooit geleerd te herkennen wanneer hij zijn grenzen overschreed.
- Verstoorde adem: Veel mensen zijn zich niet bewust van hun adem. Terwijl dit enorm kan bijdragen om de zuurstoftoevoer te verhogen en stress te verminderen. Een leerling merkte op: ‘Ik ontdekte tijdens een ademoefening dat ik soms mijn adem inhield tijdens stressvolle momenten op mijn werk, zonder het te beseffen.’
Emotionele en mentale gevolgen
- Verminderde emotieregulatie: Ons lichaam geeft signalen over onze emoties voordat ons bewuste brein dit registreert. Zonder deze signalen te herkennen, kunnen emoties ons overspoelen. Denk bijvoorbeeld aan het gedrag in het verkeer. Deze komen voort vanuit het niet willen ervaren van emoties. Door lichamelijke signalen te herkennen, leer je je emoties te reguleren i.p.v. af te reageren op anderen.
- Verminderde intuïtie: We spreken niet voor niets over een ‘onderbuikgevoel’. Als we niet verbonden zijn met ons lichaam, missen we deze waardevolle intuïtieve informatie.
- Dissociatie en verminderde aanwezigheid: Zonder lichaamsbewustzijn leven we op de automatische piloot, waardoor we minder genieten van positieve ervaringen en minder goed omgaan met uitdagingen.
De transformerende kracht van verhoogd lichaamsbewustzijn
Een hoog lichaamsbewustzijn, oftewel somatisch bewustzijn, brengt veel voordelen met zich mee. Dit gaat verder dan alleen lichamelijke fitheid of conditie; het beïnvloedt ook je mentale, emotionele en zelfs spirituele welzijn. Hieronder heb ik de voordelen per categorie onder elkaar gezet.
Fysieke voordelen
- Betere coördinatie en balans: Je beweegt efficiënter en met minder risico op blessures en valpartijen.
- Minder chronische pijn: Bewustzijn van spanningen helpt om fysieke klachten te verminderen, bijvoorbeeld bij rug-, nek- en schouderklachten.
- Verbeterde lichaamshouding: Voorkomt overbelasting en bevordert een natuurlijke, ontspannen houding.
- Sneller herstel na blessures: Door een verbeterde doorbloeding van het lichaam herstel je na een blessure sneller en effectiever.
2. Mentale voordelen
- Meer focus en concentratie: Lichaamsbewustzijn helpt om in het hier en nu te blijven, wat mentale helderheid geeft.
- Betere stressregulatie: Je herkent fysieke stresssignalen en kunt hier direct op inspelen, bijvoorbeeld door ontspanningstechnieken.
- Verbeterde slaapkwaliteit: Meer ontspanning en minder spanning in het lichaam dragen bij aan een diepere slaap.
3. Emotionele voordelen
- Meer veerkracht: Je kunt beter omgaan met emoties omdat je voelt waar ze zich in je lichaam vastzetten.
- Versterkte intuïtie: Je leert subtiele signalen van je lichaam te begrijpen, wat helpt bij het nemen van beslissingen.
- Betere verwerking van trauma en stress: Technieken als somatische therapie en yoga kunnen oude spanningen losmaken.
4. Spirituele en energetische voordelen
- Diepere verbinding met jezelf: Je voelt beter aan wat je nodig hebt en wat goed voor je is.
- Meer in het moment leven: Bewust bewegen en voelen brengt je in een staat van flow.
- Groter bewustzijn van energie: Je leert je eigen energieveld beter kennen en bewaken, wat helpt bij zelfzorg en grenzen stellen.
Luister naar het fluisteren van je lichaam,
zodat het niet hoeft te schreeuwen!
Praktische toepassingen van meer lichaamsbewustzijn in het dagelijks leven
Een verhoogd lichaamsbewustzijn heeft veel praktische voordelen. In mijn yogalessen staat dit thema altijd centraal. Soms zonder dat ik er dat expliciet benoem. Maar de voordelen van een vehoogd lichaamsbewustzijn reiken ver buiten de yogamat.
Betere houding en minder klachten
Een leerling die op kantoor werkte, vertelde: ‘Ik merk nu direct wanneer ik inzak achter mijn bureau. Door regelmatig een ‘lichaamscheck’ te doen, heb ik veel minder nekpijn.’
Verbeterde sportprestaties
Atleten die yoga beoefenen rapporteren vaak betere coördinatie, balans en herstelvermogen. Een hardloper in mijn klas deelde: ‘Ik loop nu efficiënter en met minder blessures omdat ik voel wanneer mijn lichaam me in de steek laat.’ De haptonoom Ted Troost heeft in de jaren 80 met succes verschillende Nederlandse topvoetballers begeleid in het verhogen van hun lichaamsbewustzijn.
Bewuster eten
Met verhoogd lichaamsbewustzijn herkennen we beter honger- en verzadigingssignalen. ‘Ik eet nu wat mijn lichaam nodig heeft, niet wat mijn emoties verlangen,’ vertelde een leerling die worstelde met emotie-eten.
Emotionele intelligentie
Door de fysieke componenten van emoties te herkennen, kunnen we emoties beter reguleren. ‘Als ik nu boosheid voel opkomen, merk ik de spanning in mijn kaak en schouders. Door daar aandacht aan te geven, kan ik kalmer reageren,’ deelde een leerling.
Uit het hoofd – in het lichaam
Bij Denise merkte ik na een half jaar al eerste signalen van verandering. Toen ik tijdens een oefening mijn handen op haar schouders legde, voelde ik deze zakken. Ik vroeg haar: ‘Voel je dit?’ Ze keek me met grote ogen aan. ‘Wat moeten mijn schouders toch veel vasthouden’, zei ze lichtelijk ontroerd.
Enkele weken later zei ze na de les: ‘Tijdens de meditatie merkte ik weer dat mijn schouders opgetrokken waren, en ineens realiseerde ik me dat ik dit al járen doe, zelfs in mijn slaap. Ik kon ze nu best wel een beetje ontspannen.’
Wat een goed eerste stap. Dit herkende ik meteen; was ook een van mijn zwakke plekken, naast vele anderen… 😉 Daarom weet ik ook, hoe moeilijk het leren voelen is voor mijn cursisten.
Vóór dat we lichamelijk kunnen ontspannen, zullen we eerst moeten opmerken, waar er überhaupt spanning zit. Dan pas kunnen we beginnen met het loslaten van de spanning.
Als metafoor noem ik vaak het reisje naar Rome. Als je niet weet of je in Amsterdam of in Rotterdam start, verdwaal al in je eigen land.
Het vasthouden van spieren in ons lichaam kan enorm veel energie kosten. Het is niet zo gek, dat we daardoor constant vermoeid zijn of honger hebben.
Als yogadocent heb ik het voorrecht om te zien hoe een beter lichaamsbewustzijn levens kan transformeren. Het is meer dan een vaardigheid – het is een manier van volledig aanwezig zijn in onze ervaring. Door yoga, meditatie en ademtechnieken te beoefenen, leren we weer te luisteren naar de wijsheid van ons lichaam.
In een wereld die ons constant naar buiten trekt, bieden Yoga en meditatie een weg naar binnen – naar een dieper begrip van onszelf, ons lichaam en een rijkere, meer bewuste ervaring van het leven. Verhoogd lichaamsbewustzijn is niet alleen een hulpmiddel voor fysiek welzijn; het is een fundament voor een volledig en authentiek leven. Voor meer leven in je leven!
Benieuwd hoe jij
meer lichaamsbewustzijn kunt creeëren?